Mateusz Skutnik „Blaki. Czwórka”, wyd. Centrala
Ocena: 9 / 10

Czwarta część „Blakiego” to kolejny autorski album Mateusza Skutnika. Komiks bardzo osobisty, intymny. Blaki (alter ego Skutnika?) nadal jest niepoprawnym melancholikiem skupiającym się na szczegółach codzienności, które umykają pozostałym. Starzeje się, często wraca do przeszłości. Każdą wolną chwilę spędza na zadumie, aż kończy na strychu, przeglądając fotografie ludzi „z tamtych czasów”. Porównuje siebie sprzed paru lat i z teraz. Jak na prawdziwego słodkiego zrzędę przystało, kiedyś marudził na ludzi trącających na ulicy jego wózek z dzieckiem, teraz marudzi na ludzi z wózkami. Kiedyś narzekał na tramwaje, teraz, kiedy ma samochód, narzeka na innych kierowców. Tak źle, tak niedobrze – to rzeczywistość bohatera.

Serie takie jak „Blaki” przeobrażają się wraz z twórcą. Skutnik snuje osobiste refleksje ustami bohatera, który najwyraźniej przeżywa kryzys wieku średniego. Można odnieść wrażenie, że jedyne czego chce Blaki, to po prostu święty spokój, który jest nie do osiągnięcia nawet na pięć minut. Czy to przez dzieci, przez maile, przez domowe czynności czy upartą rzeczywistość w postaci orzeszka w odkurzaczu.

Jest w Blakim coś nieuchwytnie romantycznego. Nieuleczalna samotność, jakieś wieczne zakłopotanie. Tkwi w nim też jakiś przewrotny optymizm. Bywa szczęśliwy, myjąc naczynia, prasując ubrania, czy przebywając na plaży, kiedy na moment kładzie się na piasku. Oczywiście za chwilę będzie musiał budować zamek z piasku z córeczką. Takich metaforycznych budowli Blaki stawia codziennie tysiące, a potem sam je depcze. Ale taki to już jest typ, który boi się dłużej cieszyć.

Skutnik pokazuje, że wrażliwcy nie mają łatwego życia. Jeśli jesteś dostatecznie spostrzegawczy, by zauważyć mech na budynkach, jeśli potrafisz zadumać się nad miską, którą myjesz po raz setny w życiu, to świat nie będzie twoim najlepszym przyjacielem. „Blaki” to uczta dla ludzi przygnębionych, to opowieść w sam raz na jesienny wieczór i deszcz za oknem, mądra, spokojna, zabawna i smutna. Rysunki Skutnika robią wrażenie, z każdym albumem są coraz dojrzalsze, bardziej przejmujące – jak chociażby w scenie, w której Blaki stoi w lesie po śmierci ojca. Do takich albumów się wraca, o takich albumach się myśli.

„Blaki. Czwórka” to podróż po dojrzewaniu, świadomej dorosłości, po małych radościach życia oraz nieustającej walce z codziennością, i samym sobą. Szkoda tylko, że tak błyskotliwy cykl ukazuje się tak rzadko.

Oliwia Ziębińska

* Tytuł recenzji zaczerpnięty został z piosenki Edwarda Stachury „Jestem niczyj”.

Mateusz Skutnik, Jerzy Szyłak „Rewolucje tom 7: We mgle”, wyd. Timof i cisi wspólnicy
Ocena: 7 / 10

Każdy kierowca wie, że poruszanie się we mgle wymaga zachowania szczególnych środków ostrożności. Czy o podobnej zasadzie winni pamiętać również autorzy „Rewolucji”, umieszczając fabułę najnowszego tomu serii w gęstej niczym mleko zawiesinie?

Przed wynalezieniem odbiorników telewizyjnych przyjazd cyrku stanowił nie lada atrakcję, zwłaszcza w mniejszych miasteczkach, gdzie paleta rozrywek ograniczała się do skromnych pasaży handlowych, wędrownego kataryniarza, klubu i łaźni dla miejscowych notabli oraz ulokowanej dyskretnie dzielnicy uciech. Wyłaniający się znienacka na zatopionej we mgle ulicy cyrk braci Fellini mógł więc liczyć na nadkomplet podczas wieczornego przedstawienia. Tym bardziej, że obok urodziwych akrobatek, przezabawnych clownów i dzikich zwierząt szczycił się światowej sławy iluzjonistą, doktorem Mykolasem Edmondantesem, który zechciał dać popis swych wyjątkowych umiejętności, hipnotyzując całą zebraną w namiocie publiczność. Jednakże nie samym cyrkiem żyje miasteczko. W dość zagadkowych okolicznościach giną bowiem szanowani obywatele, stawiając miejscowego inspektora i podległych mu konstablów przed najtrudniejszym w karierze dochodzeniem.

„Rewolucje we mgle” to album wieńczący dylogię, do której współtworzenia Mateusz Skutnik zaprosił Jerzego Szyłaka. Abstrahując od niewątpliwej przyjemności, z jaką przychodzi konsumowanie kolejnej opowieści niesamowitej, sięgającej czasów drugiej rewolucji przemysłowej, momentami nasuwa się nieodparte wrażenie, że tym razem autorzy zdecydowali się pójść drogą na skróty, co we mgle nie zawsze okazuje się najlepszym rozwiązaniem.

Pierwszym symptomem wskazującym na powyższe może być objętość tomu, o połowę skromniejsza od poprzedniego. Świadomie, bądź nie, Jerzy Szyłak, rozpisując scenariusz komiksu, nawiązał do zakończenia pierwszego czteroksięgu „Rewolucji”, obrazując triumf metafizyki nad bezduszną myślą techniczną. Zapewne dlatego – w odróżnieniu od „Rewolucji na morzu”, które skonstruowane były wręcz z hitchcockowską precyzją – postawił na niedopowiedzenia, intertekstualne tropy, pozostawiając ostateczną interpretację w rękach czytelników. I chociaż metoda ta sugestywnie potęguje oniryczną atmosferę pogrążonego w gęstych oparach miasteczka, można by się spierać, czy takie rozwiązanie nie oznacza przypadkiem pójścia na swego rodzaju łatwiznę. Fabuła więcej rodzi elementarnych pytań niż odpowiedzi, poznajemy jedynie skutki, nie zaś przyczyny, a dodatkowe kilkanaście stron mogłoby wiele w tej materii zmienić.

Pełni swoich możliwości nie pokazał również Mateusz Skutnik. Odwołując się do retoryki motoryzacyjnej, we mgle należy przede wszystkim jeździć wolniej. Paradoksalnie, badania wykazują, że kierowcy w takiej sytuacji zwiększają prędkość. Podobnie postąpił Skutnik – podczas prac nad omawianym tomem przyśpieszył tempo, rysując jedną planszę dziennie (czym zresztą chwalił się na swym blogu). Niestety odbiło się to na detalach – rysunki są mniej dokładne, co widać zarówno w scenach zbiorowych (wystarczy porównać widownię zgromadzoną w cyrku na stronach 11 lub 13 z widownią koncertu na stronie 8 „Elipsy”), jak i w kadrach prezentujących bohaterów w zbliżeniu.

Te mankamenty nie przekreślają walorów albumu, nadal mamy do czynienia z godnym reprezentantem polskiej sztuki komiksowej, jednakże rozpieszczeni marynistyczną odsłoną serii, oczekiwalibyśmy równie znakomitego efektu. Tymczasem zabrakło kilkunastu stron scenariusza, kilkunastu więcej dni rysowania. Albo ostrożności, niezbędnej do poruszania się w gęstej mgle.

Artur Maszota

Mateusz Skutnik „Komiksy znalezione na Strychu”, „Tetrastych”, Wyd. Timof Comics, Wydawnictwo Komiksowe
Ocena: 5 / 10

Ostatnimi czasy Mateusz Skutnik, jeden z najzdolniejszych polskich twórców komiksowych średniego pokolenia, przeszedł na system publikowania stosowany zwykle przez zmurszałe megagwiazdy rocka – jeden premierowy tytuł przeplata tzw. zapchajdziurą. Po genialnych „Rewolucjach na morzu” na rynku ukazały się „Komiksy znalezione na strychu”, zaś po najzupełniej dobrych „Rewolucjach we mgle” na ręce czytelników trafił „Tetrastych”. Zawarte w obu tych albumach materiały to głównie odpady i pomysły zrealizowane na boku, których adresatem są zagorzali sympatycy Skutnika, co nie znaczy, że brakuje w nich fragmentów godnych szerszego odbioru.

Wydany w zeszłym roku przez Timofa tom „Komiksy znalezione na strychu” zbiera najwcześniejsze prace, jakie Skutnik odważył się pokazać, a że odwagę ma znaczną, to i zestaw otrzymujemy nierówny pod względem jakościowym, za to reprezentatywny dla poszukiwań artystycznych autora u zarania komiksowej kariery. Uwagę zwracają powinowactwa z Moebiusem i to w czasach, kiedy nikt jeszcze o wydawaniu Moebiusa w Polsce nie marzył – chociażby estetyka snu bliska surrealistycznym wizjom francuskiego mistrza komiksu. Potwierdzeniem fascynacji sennych może być również własna wersja „Małego Nemo” Winsora McCaya, potraktowana z przymrużeniem oka, acz nie do końca precyzyjnie skomponowana. Nie ma wątpliwości, że od samego początku Skutnik zmierzał w stronę komiksu ambitnego. Drogą ku temu był stworzony w 1997 roku wraz z Łukaszem Klimkiewiczem i powielany na ksero magazyn „VormkfasA”, będący swego rodzaju wyrazem tęsknoty za popularnymi jeszcze na początku lat 90. zinami. Wiele z przedrukowanych z tego źródła prac ma charakter amatorski i, podobnie jak plansza powstała z myślą o adaptacji „Wiedźmina” czy zdradzająca wpływy kubizmu adaptacja fragmentu „Alefa” Borgesa, umieszczone zostały tutaj jedynie z kronikarskiego obowiązku. Niewątpliwie największą frajdę czytelnikom sprawią historie bardziej lub mniej odwołujące się do sztandarowych komiksów Skutnika: opisany w „Pafnutzym” przypadek człowieczka, który żywo przypomina pana Blakiego, epizody zatytułowane „Strypelek” i „KKKomikkks”, które po pewnych modyfikacjach mogłyby z powodzeniem znaleźć się w świecie „Morfołaków”, czy wreszcie „Plaża” i „Aparat” tematyką odwołujące się do „Rewolucji”.

Z kolei opublikowany nakładem nowo powstałego Wydawnictwa Komiksowego „Tetrastych” pozuje na rzecz nową, premierową, jednakże wszystkie zawarte w albumie epizody powstały na okoliczność cyklicznego konkursu organizowanego na forum portalu Gildia.pl, w którym Skutnik dokładnie przez rok brał udział. W ramach tegoż konkursu uczestnicy mają za zadanie w ciągu tygodnia narysować krótki, jednoplanszowy komiks na ustalony uprzednio temat. Całkiem prawdopodobne, że Skutnik, już przystępując do udziału w niezobowiązującej zabawie, myślał o złożeniu z zaprezentowanych w ten sposób prac osobnego albumu, gdyż całość posiada ujednoliconą formę: czterokadrowe plansze, mające stanowić komiksowy odpowiednik tetrastychu, czyli czterowiersza, najpopularniejszego typu strofy występującego w poezji lirycznej. Jak można się było spodziewać, Skutnik zdeklasował rywali, wygrywając większość cotygodniowych rozgrywek. Jednak czym innym jest mierzyć się z grupą młodych, często początkujących rysowników na tematycznym forum internetowym, czym innym zaś publikowanie tych prac w szerokim obiegu, pośród licznych, starannie wypracowanych albumów dostępnych w księgarskiej ofercie. Największą wadą, jaką można przypisać „Tetrastychowi”, jest fakt, że dobrze wykonanym, przemyślanym epizodom w stylu „Gry pozorów” czy „Entropii” towarzyszy spora grupa jednoplanszówek, które zostały – żeby posłużyć się tytułem albumu innego polskiego autora tego samego pokolenia – „na szybko spisane”. Takie epizody, jak „Kostka”, „Pomyłka”, „Kamera” czy „Czołg” narysowane są niedbale, niestarannie. Ta tendencja dała się już nieznacznie zauważyć przy siódmym tomie „Rewolucji”, tutaj zaś przybrała rozmiary symptomatyczne. Można by powiedzieć, że przecież taki był zamysł artysty: stworzyć 52 plansze w wolnym czasie w trakcie owych 52 tygodni, ale odbiorcę przecież mniej interesuje zamysł, bardziej efekt, zwłaszcza, gdy o zamyśle na tylnej obwolucie nie znajdziemy ani słowa. Tymczasem właśnie to sprawia, że „Tetrastych” – podobnie jak „Komiksy znalezione na strychu” – może być niestrawny dla osób postronnych, nie związanych ściśle ze środowiskiem komiksowym, osób, którym z pełną odpowiedzialnością mogliśmy polecać wspomniane wyżej „Rewolucje”, „Pana Blakiego” czy „Morfołaki”. Takim czytelnikom zaleca się wstrzymanie z lekturą i cierpliwe czekanie na ósmy tom „Rewolucji”, nad którym prace dobiegają końca. Na ile można ocenić po krótkim materiale filmowym udostępnionym przez Skutnika na oficjalnym kanale na Youtube, zapowiada się on równie wyśmienicie jak poprzednie części cyklu.

Artur Maszota

20/v/2014

22/v/2014

“Blaki: Czwórka” to powrót bohatera, który miał się już nie odzywać. Decyzja o reaktywacji serii okazała się jedyną słuszną decyzją. Do samego wskrzeszenia nawiązał zresztą autor na dwóch pierwszych planszach albumu – planszach, które rozłożyły mnie na łopatki i zostały w głowie po dziś dzień (na pewno też zadomowią się w niej na dłużej). Tak eleganckiego i konkretnego wejścia nie miał w polskim komiksie chyba jeszcze nikt.
A – uwaga! – dalej jest jeszcze lepiej. Skutnik, jak to u Blakiego, komiksuje o codzienności – relacjach z rodziną, wychodzeniu do sklepu po bułkę tartą, śmierci, fakturze mchu. Do lektury komiksu zaprasza czytelnika jak dobrego kolegę… Wróć! To czytelnik wprasza się tym razem do świata Blakiego. A na standardowe “Co słychać?” dostaje odpowiedź zagłuszoną dziecięcym świergotaniem. “Czwórka” to ukomiksowiona szczera i wielka radość z ojcostwa. Bohater przedstawiony jest jako troskliwy, mający swoje wątpliwości, kochający rodzic, taki sam jak ja, ty i pewnie jeszcze kilku innych gości. Dzieło Skutnika jest totalnie osobiste, a jednocześnie tak uniwersalne, że podczas lektury nie opuszczało mnie wrażenie, że czytam swoje własne przygody.

Skutnik jako twórca posiada cechę, której pewnie zazdroszczą mu wszyscy scenarzyści w Polsce: nie przegaduje swoich komiksów, nie zasypia ich niepotrzebnymi tekstami… on pisze obrazami. W przypadku “czwórki” są to obrazy czarno-białe, za którymi jako fan twórczości autora tęskniłem. Jeśli również tęskniliście, to tutaj macie czarno-białego Skutnika w najwyższej formie. Osobiście do pełni szczęścia brakuje mi jeszcze skutnikowej kulfoniastej czcionki, ale w obliczu tak wielkiego komiksu (jak również pewnych obowiązujących standardów estetycznych) jestem w stanie zaakceptować tę, która jest.

Jedyne, co w “Blakim” mi się nie podoba, to okładka. Z drugiej strony, taka była koncepcja autora, więc milknę. Zresztą jest inna, niż okładki poprzednich tomów. Bardzo inna.
Pewnie znowu znajdą się tacy, co będą twierdzić, że Skutnik nie umie rysować, ale hej! nawet ci, którzy potrafią idealnie i w najmniejszym szczególe odwzorować monetę nie podskoczą mu w kwestii rozumienia języka komiksu i stosowania tego języka w praktyce.

“Blaki. Czwórka” to ekstraklasa komiksu światowego. Co ważne, komiks ukazał się również w wersji angielskiej. I bardzo dobrze. Teraz zasłużone pochwały będą mogły spływać z najdalszych zakamarków świata (w związku z czym żywię nadzieję, iż wydawca zdecydował się na nakład z co najmniej sześcioma zerami na końcu). Panie Skutnik, kłaniam się nisko, bo przez te 60 stron bawiłem i wzruszałem się bardzo intensywnie.

Autor: Dominik Szcześniak

Nieznana twarz Blakiego

19 czerwca 2014

Ogromne wyłupiaste oczy, odstające spiczaste uszy, długi prosty nos, niskie czoło pozbawione włosów, krótkie bose nogi, raczej niewysoki wzrost i zawsze czarny strój przypominający togę – tak prezentuje się skrócony rysopis najbardziej rozpoznawalnego bohatera polskiego komiksu filozoficznego i psychologicznego, wykreowanego przez wszechstronnego twórcę z Gdańska – Mateusza Skutnika.

Ewolucja Pana Blakiego

Postać Blakiego Mateusz Skutnik wymyślił już w 2001 roku. Następnego lata bohater zadebiutował na planszach dwóch nieco dziwacznych historyjek opublikowanych na łamach Ziniola. Jednak dopiero w opowiastkach zamieszczanych w kserowanym magazynie komiksowym Dominika Szcześniaka w latach 2004-2005 (choć pochodzących z lat 2001-2002), groteskowy facecik zaprezentował się jako wnikliwy obserwator otaczającej go rzeczywistości snujący poważne refleksje natury egzystencjalnej. W 2005 roku dzięki zaangażowaniu Pawła Timofiejuka w efemerycznym nakładzie ukazał się Blaki. Pierwszy album zbierający rozmyślania zatroskanego jegomościa zawierał kilka historyjek z Ziniola przerysowanych na nowo oraz zupełnie świeży materiał zrealizowany do scenariuszy Mateusza Skutnika i Karola Konwerskiego, a komiksy niejednokrotnie stanowiły bezpośredni wyraz indywidualnych spostrzeżeń obu autorów. W skład wydanego w 2007 roku albumu Pan Blaki wchodziły zilustrowane rozważania filozofa Leszka Kołakowskiego, które w formie książkowej ukazały się nakładem wydawnictwa Znak pod tytułem Mini-wykłady o maxi-sprawach. Na planszach ośmiu niedługich historyjek Blaki pogrążał się w refleksji o fundamentalnych dla przeciętnego człowieka rzeczach, jak wybaczanie, dobroć, władza, kłamstwo, a niesamowity nastrój opowieści i specyficzna estetyka utrzymywały poziom znany z wcześniejszych epizodów z życia bohatera. Blaki. Paski to z kolei zbiór krótkich humorystycznych opowiastek nieco lżejszego kalibru, który w 2008 roku ukazał się w ofercie wydawniczej Kultury Gniewu. Tym razem rozmyślania Blakiego zostały zebrane w trzy tematyczne cykle: o samym bohaterze i jego fobiach, o nieudanym wypoczynku nad morzem i troskach życia z ukochaną osobą, a forma i atmosfera tych opowiastek mocno odbiegała od tego, do czego autorzy zdążyli przyzwyczaić miłośników ważkich rozważań Blakiego. Po indywidualistycznym Blakim, filozoficznym Panu Blakim i paskowym Blakim. Paski, Mateusz Skutnik uznał, że formuła postaci zatroskanego człowieczka z papierosem w ręku medytującego bezustannie o zastanym stanie rzeczy została wyczerpania i kontynuacji serii Blaki nie będzie. Na szczęście jednak – co prawda ponad pół dekady później – zmienił zdanie, a swoją wcześniejszą decyzję określił hasłem “bzdura”. Tym samym w tomie Blaki: Czwórka, który podczas Festiwalu Komiksowa Warszawa 2014 ukazał się w wydaniu polskojęzycznym i angielskojęzycznym (jako Blacky. Four of Us) nakładem Centrali, protagonista dzieli się z czytelnikami dogłębnymi przemyśleniami na temat swojej codziennej egzystencji już po raz czwarty.

Psychopatyczny starzec

Zmiany w życiu Blakiego zawsze przebiegały równolegle do zmian następujących w życiu jego twórcy. I tak od zafrapowanego studenta wypełniającego swój wolny czas rysowaniem komiksów, przeszedł drogę do pracującego zawodowo profesjonalnego rysownika, aby ostatecznie pojawić się u boku wybranki swojego serca. W Czwórce Blaki jest już odpowiedzialną głową czteroosobowej rodziny i właścicielem dwóch kotów. I choć okazją do refleksji dla człekopodobnego gnoma niezmiennie pozostały rutynowe codzienne czynności, a świat zewnętrzny permanentnie wprawia go w stan niewytłumaczalnego zdumienia, bardzo wiele się u niego pozmieniało. Szczęśliwie pozostał cięty dowcip, zachowała się celność obserwacji i wyostrzyła ironiczno-cyniczna puenta. Po pięciu latach Blaki nie zawsze jest skłonny poświęcić swój cenny czas odwiedzającemu go niespodziewanie gościowi – niezależnie od tego, kim ten gość jest w swej istocie. Zmywanie naczyń jest dla niego najlepszą metodą na oderwanie się od rzeczywistości, a prasowanie koszul jest doskonałą alternatywą dla zmywania naczyń. Wizyta u fotografa w celu odebrania zdjęć córki rodzi w nim sporo sprzeczności, podobnie zresztą jak nieuważne sprzątanie mieszkania, rodzinna wyprawa nad brzeg morza czy spotkanie ze starym znajomym, które zawsze kończy się tak samo. Z równowagi wytrąca go moda na ocieplanie elewacji starych kamienic i malowanie ich na jednakowy kolor, miska na chipsy, przejażdżka samochodem po zakorkowanym mieście, wybór opiekunki dla dziecka i przeprawa z wózkiem dziecięcym wśród miejskiego tłumu. Chwilę wytchnienia znajduje przy kubku wystygłej kawy, podczas konsumowania parówek z hermetycznego opakowania, słuchania utworów ulubionych zespołów z lat młodości i przeglądania starych fotografii przechowywanych w zakurzonych pudłach na strychu. Matka wydaje się być dla niego zupełnie obcą osobą, od lat dręczy go koszmar, w którym cały świat ma fakturę mchu, a wizyta u fryzjera jest przyczyną nieuniknionego starcia z własnym lustrzanym odbiciem. Wymowę komiksu podkreślają gorzkie rozliczenie z człowieczym żywotem, tragikomiczna personifikacja czasu oraz odręcznie namalowany domek, które są najmocniejszymi punktami tego albumu, a jednocześnie najbardziej poruszającymi i zapadającymi w pamięć momentami, jakie od wielu lat pojawiły się w polskim komiksie.

Komiksowy jubileusz

Melancholijny, nostalgiczny i sentymentalny nastrój poetyckiej opowieści podkreśla jak zwykle ascetyczna szata graficzna oparta na charakterystycznych czarno-szarych plamach tuszu uzupełnionych zdecydowaną kreską. Nieskomplikowane kadrowanie, powolne snucie opowieści i akwarelowe rozmycia uwydatniają zwiewność, oniryczność i groteskowość składających się na Czwórkę anegdotek i rozmyślań. Zastanawiające mogą być jedynie kryteria, jakimi kierowali się autor i wydawca, kiedy podejmowali – dla wielu odbiorców niezrozumiałą (tylko ze względu na etykietę nie przytoczę tutaj najłagodniejszych nawet epitetów zasłyszanych mimowolnie w czasie Festiwalu Komiksowa Warszawa przy targowym stoisku Centrali) – decyzję o oprawieniu całości czarno-białego komiksu z odcieniami szarości w kompozycyjnie ciężką i przedziwnie pstrokatą okładkę, będącą istną osobliwością w gronie wcześniejszych grafik okładkowych, które wyszły spod ręki Mateusza Skutnika, znanych choćby z serii Rewolucje czy Morfołaki. W ciągu długich dwunastu lat, jakie minęły od kiedy na komiksowych kartach zaistniał po raz pierwszy, introwertyczny everyman zdążył dojrzeć i spoważnieć – podobnie jak jego twórca (wszak to już jubileuszowy dwudziesty pełnometrażowy album Mateusza Skutnika) i analogicznie do swoich fanów (po przeczytanych komiksach widać najlepiej, jak szybko się wszyscy starzejemy). Może dlatego historia zawarta w tomie, w wielu momentach chwyta za serce i trzyma tak mocno, że nie sposób nie uronić łzy wzruszenia. autor: Mały Dan

Kuba Jankowski:
Polski komiks roku, a przynajmniej mocny kandydat! Od Morfołaków Skutnik chyba nie wyprowadził tak miażdżącego ciosu jak ten Blaki.

Najnowszy “Blaki” jest komiksem absolutnie cudownym. Spójny, konsekwentnie rozwijający wątki z poprzednich albumów, ale zrozumiały bez konieczności odwoływania się do nich. Opowiada o zwykłym życiu, przemijaniu, starzeniu się, zmianie ról życiowych, w jakich bohaterowi przyszło wystąpić. Momentami zabawny, momentami ogromnie osobisty i wzruszający. Przepiękny.
W dodatku na stoisku Centrali (na Komiksowej Warszawie) można go było kupić także w wersji anglojęzycznej.

Jerzy Szyłak

—-

“Blaki. Czwórka”. Gdybym kiedyś miał o nim napisać w tekście jak ten, to byłby “Gandhi na rollercoasterze”. Pełna gama emocji, up and down. Naprzemiennie śmiech, gardło zatkane włochatym kocem, oraz “o kurwa, faktycznie”, kilku point nie wyłapałem, może to PKP IC-TLK nie sprzyjało, a czytałem szybko, zachłannie. Tym mocniej wybrzmiały te przyswojone. Zostawił mnie z otwartym rachunkiem sumienia co do pewnych życiowych decyzji. Komiks. Heh. No proszę!
Acha. Przy takiej rozpiętości doznań uważam okładkę ZA ZBYT MAŁO KOLOROWĄ. Dzięks Man. 

Robert Popielecki

—-

Ten moment kiedy artysta, ktorego znasz wydawałoby sie bardzo dobrze, zaskakuje cię tak że odbiera ci mowę – Mateusz gratulacje świetny album!

Karol Konwerski